โรคไซนัสอักเสบ (Sinusitis) เกิดขึ้นเมื่อจมูกติดเชื้อจากหวัดหรือภูมิแพ้ มีสารก่อความระคายเคืองอยู่ในจมูก ทำให้เยื่อบุจมูกบวม เมื่อเยื่อจมูกบวมก็จะไปปิดหรืออุดตันรูไซนัส ทำให้มีการสะสมของเชื้อโรคและน้ำเมือกในโพรงไซนัส ส่งผลให้ไซนัสอักเสบนั้นเอง
ไซนัสเป็นโพรงอากาศในกะโหลกมีอยู่ 4 ตำแหน่ง คือบริเวณใกล้หัวคิ้ว 2 ข้าง หัวตา 2 ข้าง โหนกแก้ม 2 ข้าง และบริเวณใกล้ฐานสมอง โพรงไซนัส เป็นตัวทำให้เสียงพูดของเรามีความก้องกังวาน ไพเราะ เป็นตัวช่วยปรับสภาพอากาศที่หายใจเข้าไปให้มีสภาพของความชื้น อุณหภูมิ และความบริสุทธิ์ ให้เหมาะสมกับร่างกายของเรา และโพรงไซนัสยังเหมือนสิ่งที่คอยลดแรงกระแทกต่างๆที่เข้าไปทกระทบกับสมองส่วนในด้วยคะ
ภายในโพรงไซนัสจะมีเยื่อเมือกบางๆบุอยู่ โพรงเหล่านี้จะมีรูเปิดเล็กๆ เชื่อมต่อกับโพรงจมูก ทำให้อากาศภายนอกสามารถไหลเวียนระหว่างโพรงจมูกและโพรงไซนัสได้ ซึ่งรูเปิดโพรงไซนัสมีขนาดเล็กมาก ถ้ามีอะไรมาทำให้รูเปิดนี้แคบลงหรืออุดตัน ก็จะทำให้โพรงไซนัสอักเสบ เมื่อรูเปิดอุดตันทำให้อากาศหยุดนิ่ง อ๊อกซิเจนในอากาศจะถูกดูดซึมไป ทำให้ความดันอากาศในโพรงไซนัสเกิดเป็นลบ ส่งผลให้เยื่อบุไซนัสบวมและมีการคั่งอของน้ำเมือกในโพรงไซนัส ทำให้เชื้อไวรัสหรือแบคทีเรียเจริญเติบโตในโพรงไซนัสนี้ทำให้ไซนัสอักเสบมีหนองคั่งในโพรง
เนื่องจากอาการของไซนัสอักเสบนั้นคล้ายคลึงกับการติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน เช่น จมูกอักเสบ หรือหวัด ส่งผลให้การวินิจฉัยโรคคลาดเคลื่อนอยู่บ่อยครั้ง เมื่อไซนัสของเราอักเสบก็จะมีอาการไอเรื้อรัง หวัดเรื้อรัง หูอื้อ คัดจมูกข้างใดข้างหนึ่งเรื้อรัง พูดเสียงขึ้นจมูก มีน้ำมูกข้นสีเหลืองหรือสีเขียว เจ็บคอ มีเสมหะในลำคอ หายใจมีกลิ่นเหม็น ปวดมึนๆ ตรงหบริเวณหัวตา หน้าผาก โหนกแก้ม หรือรอบกระบอกตา ซึ่งเป็นบริเวณที่เป็นโพรงไซนัส และมีอาการรู้สึกคล้ายปวดฟันบริเวณขากรรไกรบน อาการจะปวดมากเมื่อเวลาก้มหน้า
โรคไซนัสอักเสบสามารถหายเองได้โดยไม่ต้องรักษา เช่น ไซนัสอักเสบหลังจากหวัดที่เกิดจากเชื้อไวรัสและเป็นไม่มาก ไปจนถึงไซนัสอักเสบที่ต้องรักษาอย่างเร่งด่วน เช่น ไซนัสอักเสบที่มีภาวะแทรกซ้อนที่ตาและสมอง
หลักการรักษา โรคไซนัสอักเสบ คือ เป็นการกำจัดเชื้อโรคให้ที่เป็นสาเหตุ โดยการจ่ายยาต้านจุลชีพ และทำให้การไหลเวียนของสารคัดหลั่งและอากาศภายในโพรงดีขึ้น โดยการใช้ยาหดหลอดเลือด ลดอาการบวมของเยื่อบุจมูก ใช้ยาพ่นจมูกสเตียรอยด์ช่วยลดอาการอักเสบ ซึ่งเหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีอาการเรื้อรัง เป็นๆหายๆ หรือมีโรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้ร่วมด้วย ยาต้านฮีสตามีนทำให้น้ำมูกและสารคัดหลั่งแห้ง น้ำเกลือล้างจมูกเป็นการชะล้างน้ำมูก หนอง และสิ่งสกปรกออกจากโพรงจมูก และการสูดดดมไอน้ำเดือด เป็นการช่วยให้เยื่อบุจมูกที่บวมยุบลง โล่ง คัดจมูกน้อยลง อาการปวดตื้อที่ศีรษะดีขึ้น และวิธีผ่าตัด ช่วยให้รูเปิดระหว่างโพรงจมูกและไซนัสเปิดออก โดยการนำริดสีดวงจมูก/ก้อนเชื้อราออก หรือการรขยายรูระบายไซนัสให้กว้างขึ้น ซึ่งปัจจุบันเป็นการผ่าตัดส่องกล้องผู้ป่วยจะไม่เจ็บ ฟื้นตัวเร็ว และลดอาการข้างเคียงอย่าง ชาบริเวณใบหน้าได้
การดูแลและป้องกันการกลับมาเป็นโรคซ้ำนั้น เริ่มด้วยการทำให้ร่างกายแข็งแรงสมบูรณ์ จะได้มีภูมิคุ้มกันของร่างกายที่ดี ด้วยการรับประทานอาหารครบถ้วนตามหลักโภชนาการ และออกกำลังกายให้เสม่ำเสมอ เมื่อเป็นหวัดหรือติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจส่วนบนต้องรีบรักษาให้หายโดยเร็วเพื่อป้องกันการลุกลามของอักเสบ และปฏิบัติตนหรือทานยาตามความแนะนำของแพทย์ผู้รักษาอย่างเคร่งครัด
หากเราปล่อยให้เป็นไซนัสเรื้อรังอาจส่งผลให้เกิดโรคแทรกซ้อนได้ เช่น หูอักเสบ โรคหืด ไอเรื้อรัง หลอดลมอักเสบ ฝีในเบ้าตา ฝีในสมอง เป็นต้น เรื่องเล็กๆจะกลายเป็นเรื่องใหญ่โตได้คะ
