ตับ อวัยวะที่มีขนาดใหญ่ที่สุดของร่างกาย ทำหน้าที่กำจัดเชื้อโรคและสารพิษต่างๆออกจากเลือด สร้างโปรตีนที่เป็นส่วนประกอบในการทำให้เลือดแข็งตัว สร้างน้ำดีที่มีหน้าที่ดูดซึมไขมันและวิตามินที่ละลายในน้ำมัน ยิ่งกว่านั้นตับยังเป็นอวัยวะที่ร่างกายใช้สำหรับเผาผลาญสารอาหารต่างๆเพื่อนำไปใช้ประโยชน์โดยเฉพาะอย่างยิ่ง โปรตีน ไขมัน คาร์โบไฮเดรตและวิตามินต่างๆ วันนี้มาทำความรู้จักกับอาการ สาเหตุ และการป้องกันของโรคตับแข็งกันค่ะ
โรคตับแข็ง (Cirrhosis) เป็นภาวะที่ตับเกิดแผลเป็นขึ้นหลังจากที่มีการอักเสบและเมื่อเนื้อตับส่วนที่ดีถูกทำลายลงไม่ว่าจากสาเหตุใดก็ตาม เนื้อตับที่เหลือจะล้อมร้อบและเกิดการสร้างทดแทนด้วยเนื้อเยื่อประเภทพังผืด ส่งผลให้เลือดไหลผ่านตับถูกปิดกั้น ไหลไม่สะดวก และสมรรถภาพการทำงานของตับลดลง
สาเหตุของการเกิด โรคตับแข็ง
โรคตับแข็งไม่ได้เกิดจากการดื่มสุราอย่างหนักและต่อเนื่องนานกว่า 10 ปี เท่านั้น แต่ยังสามารถเกิดจากสาเหตุอื่นได้คะ อย่างโรคบางโรคทำให้เกิดภาะวตับแข็งได้ เช่น โรคไวรัสตับอักเสบชนิด บี ซี และดี โรคตับอักเสบจากภูมิต้านทานตนเอง โรคเนื้อเยื่อสะสมธาตุเหล็กผิดปกติ โรควิลสัน และภาวะท่อน้ำดีอุดตันทำให้น้ำดีไหลย้อนกลับไปยังตับและทำลายเนื้อตับ ภาวะหัวใจวายเรื้อรังทำให้เส้นเลือดตีบเลือดไหลเวียนในตับน้ำลงเกิดภาวะตับขาดออกซิเจน ภาวะไขมันพอกตัวทำให้เกิดตับอักเสบเรื้อรังจนกลายเป็นตับแข็งได้ หรืออาจเกิดจากากรได้รับสารพิษ การรับประทานยาบางชนิดติดต่อกันเป็นเวลานาน พยาธิบางชนิด เช่น พยาธิใบไม้ในเลือด เป็นต้น
อาการของผู้ป่วยตับแข็ง
ผู้ป่วยโรคตับแข็งอาจจะไม่มีอาการแสดงออกมากหรือแสดงออกมาน้อยมาก สำหรับอาการที่พบได้บ่อยสำหรับโรคนี้ คือ อ่อนเพลีย ไม่อยากอาหาร คลื่นไส้ มีอาการดีซ่าน(ตัวเหลือง ตาเหลือง อันเกิดจากการสะสมเม็ดสีของน้ำดี) ขาบวมท้องบวมเนื่องจากมีน้ำสะสมอยู่มาก มักเกิดรอยช้ำหรือเลือดออกได้ง่ายเนื่องจากการแข็งตัวของเลือดลดลง มีอาการคันบริเวณผิวหนัง มีอาการทางสมอง เช่น ลืมง่าย ไม่มีสมาธิ ไม่มีการโต้ตอบ หากเกิดการดึงรั้งของพังผืดในตับก็ทำให้เลือดไหลเวียนผิดปกติ เส้นเลือดขอดในหลอดอาหาร อาเจียนเป็นเลือด หรือในระยะยาวอาจก่อให้เกิดมะเร็งตับได้
ผู้ป่วยที่เป็นโรคตับแข็งแล้วไม่สามารถทำให้พังผืดที่เกิดขึ้นหายไปได้ เพียงแต่สามารถทำให้เกิดการหยุดพัฒนาเนื้อเยื่อที่เป็นแผลเป็นในตับเท่านั้น หลักสำคัญสำหรับการรักษาโรคตับแข็งคือการหลีกเลี่ยงปัจจัยที่ก่อให้เกิดตับแข็งและปัจจัยที่ทำให้เกิดความเสียหายต่อตับอันจะนำไปสู่ภาวะตับล้มเหลวได้คะ ด้วยเหตุนี้ผู้ป่วยควรงดดื่มเครื่องดื่มแอลกฮอร์ทุกชนิด ควรรับประทานอาหารที่ปรุงสุกเท่านั้นเพื่อเลี่ยงการติดเชื้อ ควรรับประทานโปรตีนในปริมาณที่เพียงพอ ไม่ควรใช้ยาหรือสารที่ส่งผลต่อตับ แพทย์มักจะแนะนำให้ผู้ป่วยโรคตับแข็ง
การรักษาเมื่อป่วยเป็นโรคตับแข็ง
ผู้ที่เป็นโรคตับแข็งมีความจำเป็นต้องควบคุมอาหารประเภทโปรตีนอย่างยิ่ง ตับจะทำหน้าที่เผาพลาญโปรตีนแล้วเปลี่ยนแอมโมเนียที่ได้ไปเป็นยูเรีย เมื่อตับแข็งเอนไซม์ที่ใช้ในการสังเคราะห์ยูเรียไม่เพียงพอ ทำให้มีแอมโมเนียในเลือดสูง เกินไป เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะสมองเสื่อมได้คะ ดังนั้นจึงมีความจำเป็นต้องจำกัดโปรตีนในผู้ป่วยตับแข็ง หันมารับประทานโปรตีนที่มีคุณภาพดี ย่อยง่าย เช่น นมถั่วเหลือง ไข่ ปลา บริโภคอาหารผัก ผลไม้ เนื่องจากมีเส้นใยสูง ช่วยในการขับถ่ายซึ่งช่วยลดของเสียจาการการเผาพลาญโปรตีนได้บ้าง แต่ผู้ป่วยมักไม่นิยมเพราะรู้สึกว่าแน่นท้อง ท้องอืด ซึ่งเป็นอาการปกติสำหรับโรคนี้อยู่แล้ว แต่หากจำกัดโปรตีนมากเกินไปก็ส่งผลเสียต่อการสร้างภูมิคุ้มกันต่างและการซ่อมแซมเนื้อเยื่อที่เสียไป ทำให้อาการตับแข็งแย่ลงไปเรื่อยๆคะ
ถึงแม้จะไม่ทางรักษาให้หายขาดได้ แต่โรคตับแข็งก็ไม่ได้เกิดขึ้นง่ายๆ หากเรารู้จักดูแลตนเองอย่างดี อะไรที่จะทำให้เกิดโรคเราก็ควรหลีกเลี่ยงให้ไกลเท่านี้เองคะ
ข้อมูลอ้างอิง
ตับแข็ง : bumrungrad.com
ตับแข็งภัยร้ายใกล้ตัว…น่ากลัวกว่าที่คิด : si.mahidol.ac.th
โภชนบำบัดสำหรับผู้ป่วยโรคตับแข็ง : thailiverfoundation.org
